Historia dinastike e Kinës, që përfshin 13 periudha të ndryshme nga 2070 p.e.s. deri në abdikimin e perandorit të fundit në vitin 1912, lidhet shpesh me ndryshimet klimatike. Ndikimi i klimës në këto ndërrime të rëndësishme politike është vlerësuar si një faktor i rëndësishëm, veçanërisht duke pasur parasysh varësinë e Kinës nga bujqësia në epokën para industriale. Ndryshimet e papritura klimatike shpesh rezultuan në pasoja ekonomike dhe sociale të mëdha.
Hulumtimi i ri, i botuar në Quaternary Science Reviews, fokusohet në ndikimin e ndryshimeve në modelet e reshjeve, duke studiuar posaçërisht variabilitetin e musoneve aziatike. Këto fenomene natyrore sjellin dimra të ftohtë dhe të thatë që shkaktojnë thatësira, si dhe verëra të ngrohta dhe të lagështa me reshje të dendura dhe ciklone tropikale shkatërruese që godasin rajonet bregdetare nga maji deri në shtator.
Për të hetuar këto efekte, Dr. Haowen Fan nga Universiteti i Gjeoshkencave të Kinës dhe ekipi i tij analizuan të dhëna të speleotemeve nga Shpella Heshang në Kinën qendrore, që përfshijnë një periudhë prej 2,000 vjetësh. Speleotemet, si stalaktitet dhe stalagmitet, formohen nga depozitat minerale që grumbullohen kur kalciumi filtrohet nga uji nëntokësor.
Në këto depozita gjenden shtresa vjetore rritjeje, të cilat përmbajnë izotope të oksigjenit (δ18O). Këto izotope shërbejnë si tregues të reshjeve historike nga musonet. Për shembull, nga viti 1 deri në 400 e.s., izotopi δ18O ishte më i ulët, duke treguar më shumë reshje gjatë Periudhës së Ngrohtë Romake, ndërsa nga 400 deri në 800 e.s., periudha e Ftohtë e Mesjetës hershme solli më pak reshje dhe δ18O më të lartë.
Hulumtimi tregon se gjatë fazave pozitive të musoneve (kur temperaturat e sipërfaqeve detare janë më të larta në Oqeanin Indian perëndimor dhe më të ulëta në lindje), reshjet ishin më të mëdha në perëndim dhe më të ulëta në lindje të Kinës. Këto kushte shpesh përkonin me tranzicione dinastike, të cilat ndodhnin në cikle që zgjasnin 13, 35 dhe 75 vjet.
Disa periudha kyçe historike, si dinastitë Wei, Jin dhe Veri-Jug (181–540 e.s.), si dhe Dinastia Tang (618–907 e.s.), ndodhën gjatë periudhave të ftohta me musone më të dobëta. Ndërsa Dinastitë Ming dhe Qing (1321–1920 e.s.) përjetuan intensitet më të lartë musonesh gjatë periudhave më të ngrohta. Gjatë rënies së Dinastisë Ming, midis viteve 1500–1650, kushtet e ashpra të epokës së Vogël të Akullnajave çuan në uljen e të korrave deri në 50%, duke shkaktuar urinë dhe kryengritjet që rrëzuan dinastinë.
Ndikimi i ndryshimeve klimatike në rajonin lindor të Kinës, ku ka jetuar mbi 80% e popullsisë që nga 221 p.e.s., ishte veçanërisht i rëndësishëm për rëniet dinastike. Varësia nga bujqësia në këtë rajon e bëri atë jashtëzakonisht të prekshëm nga efektet e musoneve të dobëta dhe thatësirave të zgjatura.
Ky hulumtim ofron një pasqyrë intriguese mbi lidhjet mes ndryshimeve klimatike, krizave ekonomike dhe trazirave sociale, duke treguar sesi ndryshimet në reshje dhe thatësirat ndikuan drejtpërdrejt në historinë e Kinës.
Përmbledhje:
- Modelet e musoneve aziatike kanë ndikuar në rendin dinastik të Kinës përmes efektit në prodhimin bujqësor dhe stabilitetin ekonomik.
- Të dhënat nga stalaktitet e Shpellës Heshang tregojnë lidhjen mes periudhave të thatësirës dhe kryengritjeve sociale.
- Rënia e Dinastisë Ming korrespondon me një periudhë musonesh të dobëta dhe kushteve të ftohta të Vogël të Akullnajave.
Hashtagë:
#HistoriaKineze #NdryshimetKlimatike #MusonetAziatike #KrizatSociale #ShkencaKlimatike